Publication: การศึกษาเปรียบเทียบญาณวิทยาของปรัชญาสางขยะกับพุทธปรัชญาเถรวาท
| dc.contributor.author | บุญลอง คำบาง | |
| dc.contributor.author | วิเชียร ชาบุตรบุณฑริก | |
| dc.contributor.author | พระปลัดกิตติ ยุตฺติธโร | |
| dc.contributor.author | Boonlong Khambang | en |
| dc.contributor.author | Wichian Chabutbuntrik | en |
| dc.contributor.author | Phra Palad Kitti Yuttidharo | en |
| dc.date.accessioned | 2023-12-16T06:38:04Z | |
| dc.date.available | 2023-12-16T06:38:04Z | |
| dc.date.issued | 2023 | |
| dc.date.issuedBE | 2566 | |
| dc.description.abstract | การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาญาณวิทยาของปรัชญาสางขยะ 2) ศึกษาญาณวิทยาของพุทธปรัชญาเถรวาท 3) ศึกษาเปรียบเทียบญาณวิทยาของปรัชญาสางขยะกับพุทธปรัชญาเถรวาท เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาจากพระไตรปิฎกคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า พุทธปรัชญาเถรวาท คือหลักคำสอนเกี่ยวกับญาณวิทยานั้น คือ สมมติสัจจะ เป็นความจริงโดยสมมติ ซึ่งประเด็นสำคัญของญาณวิทยา ได้แก่ 1) ขอบข่ายและบ่อเกิดความรู้ สุตมยปัญญา คือปัญญาหรือความรู้ที่เกิดขึ้นจากการฟัง จินตามยปัญญา คือปัญญาหรือความรู้ ที่เกิดจากความคิดและการพิจารณาหาเหตุผล และภาวนามยปัญญา คือปัญญาที่เกิดขึ้นเพราะการฝึกฝน อบรมและลงมือปฏิบัติสมาธิ 2) ธรรมชาติและลักษณะของความรู้โดยสรุปแล้ว มี 2 ประเภท คือ ความรู้แบบประจักษ์ หรือความรู้แบบสมมติ คือการรู้สิ่งต่าง ๆ ด้วยความประจักษ์โดยอาศัยประสาทสัมผัสทั้ง 5 เป็นความรู้แบบสมมติสัจจะ และความรู้แบบอัชฌัตติกญาณ หรือความรู้แบบปรมัตถสัจจะ คือความรู้อันเกิดจากภายในจิต และ 3) เกณฑ์ใช้ในการตัดสินความรู้ มี 3 ขั้นตอน คือ ความรู้ที่เกิดจากความสัมพันธ์กับข้อปฏิบัติ ความรู้ที่เกิดจากการปฏิบัติตรงข้ามกัน และความรู้ที่สนับสนุนข้อปฏิบัติ การเปรียบเทียบความแตกต่างและความเหมือน 1) ขอบข่ายของความรู้ของปรัชญาสางขยะ มี 3 คือ (1) การประจักษ์ (2) การอนุมาน และ (3) การบอกเล่าของคัมภีร์ ส่วนขอบข่ายของความรู้ของพุทธปรัชญาเถรวาท (1) สมมติสัจจะ คือความจริงโดยสมมติ (2) สภาวสัจจะ คือความจริงตามสภาวะ (3) ปรมัตถสัจจะ คือความจริงขั้นปรมัตถ์ (4) อริยสัจ คือความจริงอย่างยิ่ง 2) บ่อเกิดของความรู้ของปรัชญาสางขยะ คือ (1) ประจักษ์ประมาณ (2) อนุมานประมาณ (3) ศัพทประมาณ ส่วนบ่อเกิดความรู้ของพุทธปรัชญา เถรวาทมี 3 ประการ ซึ่งมีความแตกต่างกัน คือ (1) สุตมยปัญญา คือปัญญาหรือความรู้ที่เกิดขึ้นเพราะการฟัง (2) จินตามยปัญญา คือปัญญาหรือความรู้ที่เกิดจากความคิด (3) ภาวนามยปัญญา คือปัญญาที่เกิดขึ้นเพราะการฝึกฝน 3) ธรรมชาติและลักษณะของความรู้ในปรัชญาสางขยะมี 3 ประเภท คือ (1) ความรู้ประจักษ์ คือความรู้ที่เรารับรู้โดยตรงทางประสาทสัมผัส (2) ความรู้จากการอนุมาน คือความรู้เกี่ยวกับสิ่งที่ยังไม่ได้ประจักษ์โดยผ่านสิ่งที่ประจักษ์แล้ว และ (3) ความรู้จากการบอกเล่า คือความรู้จากการบอกเล่าของผู้ที่เชื่อถือได้ ส่วนพุทธปรัชญาเถรวาทความรู้มี 2 แบบ คือ (1) ความรู้แบบประจักษ์ คือความรู้แบบสมมติ (2) ความรู้แบบอัชฌัตติกญาณ คือความรู้แบบปรมัตถสัจจะ หลักเกณฑ์ใช้ในการตัดสินความรู้ ปรัชญาสางขยะมี 3 ประการ คือ (1) ประมาตะ ผู้รู้ (2) ประเมยะ อารมณ์ที่ถูกรู้ (3) ประมาณะ บ่อเกิดแห่งความรู้ ส่วนพุทธปรัชญาเถรวาทใช้หลักกาลามสูตร 10 ประการเป็นเกณฑ์ตัดสินความ | |
| dc.description.abstract | The purpose of the research were: 1) to study the epistemology of Samkhya philosophy | en |
| dc.description.abstract | 2) to study the epistemology of Theravada Buddhist Philosophy | en |
| dc.description.abstract | 3) to comparative study of the Epistemology of Samkhya Philosophy and Theravada Buddhist Philosophy. This is a qualitative research by studying from the Tripitaka, Buddhist scriptures related papers and the research which analyzes the data by analytical methods. The research result found that: Theravada Buddhist Philosophy is that the doctrine of epistemology is assuming that the truth is fictitious. The important issues of epistemology are: (1) the scope and source of knowledge | en |
| dc.description.abstract | Sutamayapañña is wisdom or knowledge that arises from listening | en |
| dc.description.abstract | Jintamayapañña is wisdom or knowledge caused by thought and reasoning and Phawanamayapañña is the wisdom that arises through practice Training and practice of meditation. (2) Nature and characteristics of knowledge | en |
| dc.description.abstract | empirical knowledge | en |
| dc.description.abstract | or imaginary knowledge is to know things by apprehension through the five senses, which is fictitious knowledge and absolute knowledge or knowledge of the ultimate truth is the knowledge that arises from within the mind and (3) the criteria used to judge knowledge has 3 steps: knowledge arising from relationship with practice, knowledge arising from opposite practices and knowledge that supports the practice. A comparison of differences and similarities is as follow | en |
| dc.description.abstract | 1) There are three scope of knowledge of the Samkhya philosophy: (1) apparition, (2) inference, and (3) retelling of the scriptures. As for the scope of knowledge of Theravada Buddhist philosophy: (1) suppositional truth, (2) supreme truth, (3) paramattha truth, (4) noble truth. 2) The source of knowledge of the philosophy of waste-scattering is (1) apparent approximately, (2) roughly inferred, (3) roughly, as for the source of knowledge of Theravada Buddhist philosophy, there are three differences, namely (1) Suttamayapañña is wisdom or knowledge that arises through hearing (2) Jintamayapañña is wisdom or knowledge that arises from thought (3) Bhavanamayapañña is wisdom that arises through practice. 3) Nature and characteristics of knowledge in the philosophy of Samkhya, there are 3 types: (1) empirical knowledge | en |
| dc.description.abstract | is the knowledge that we perceive directly sensory knowledge (2) knowledge from inference is the knowledge of things that have not yet been manifested through what has already been manifested | en |
| dc.description.abstract | (3) knowledge of retelling is the knowledge of hearsay from a trusted person. As for Theravada Buddhist philosophy, there are two types of knowledge: (1) empirical knowledge | en |
| dc.description.abstract | or fictitious knowledge | en |
| dc.description.abstract | or paramatthasaccha knowledge | en |
| dc.description.abstract | 4) there are three criteria used in judging knowledge intuitive Knowledge of the trash-sweeping philosophy: (1) Pramata | en |
| dc.description.abstract | the knowledgeable, (2) Prameya | en |
| dc.description.abstract | the perceived mood, (3) Prammana | en |
| dc.description.abstract | approximation source of knowledge as for Theravada Buddhist philosophy, Ten beliefs are used as criteria for determining knowledge. | en |
| dc.identifier.uri | https://harrt.in.th/handle/123456789/4787 | |
| dc.language.iso | th | |
| dc.subject | ญาณวิทยา | |
| dc.subject | ปรัชญาสางขยะ | |
| dc.subject | พุทธปรัชญาเถรวาท | |
| dc.subject | Epistemology | |
| dc.subject | Samkhya Philosophy | |
| dc.subject | Theravada Buddhist Philosophy | |
| dc.subject.isced | 0223 ปรัชญาและจริยธรรม | |
| dc.subject.oecd | 6.3 ปรัชญา จริยธรรมและศาสนา | |
| dc.title | การศึกษาเปรียบเทียบญาณวิทยาของปรัชญาสางขยะกับพุทธปรัชญาเถรวาท | |
| dc.title.alternative | A Comparative Study of Epistemology of Samkhya and Theravada Buddhist Philosophy | en |
| dc.type | บทความวารสาร (Journal Article) | |
| dspace.entity.type | Publication | |
| harrt.itemID | 1245 | |
| harrt.researchArea | ปรัชญาตะวันออก | |
| harrt.researchGroup | ปรัชญา | |
| harrt.researchTheme.1 | ญาณวิทยา | |
| harrt.researchTheme.2 | ปรัชญาเปรียบเทียบ | |
| mods.location.url | https://so06.tci-thaijo.org/index.php/ambj/article/view/256808/176797 | |
| oaire.citation.endPage | 39 | |
| oaire.citation.issue | 1 | |
| oaire.citation.startPage | 28 | |
| oaire.citation.title | วารสารวิชาการ มจร บุรีรัมย์ | |
| oaire.citation.title | Academic MCU Buriram Journal | en |
| oaire.citation.volume | 8 |