พบว่า หลักการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในสัตตัฏฐานสูตร คือ โยคีผู้ปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาควรรู้ขันธ์ 5 ในฐานะ 7 ได้แก่ 1) โยคีผู้ปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาควรรู้ชัดรูป คือ รู้ชัดรูปว่าไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา 2) รู้ชัดความเกิดขึ้นแห่งรูป คือ เพลิดเพลิน... คือ การรู้แจ้งด้วยการกำหนดรู้รูปที่ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา 7) รู้ชัดเครื่องสลัดออกจากรูป คือ การรู้แจ้งด้วยการทำให้แจ้งธรรมเป็นที่กำจัดฉันทราคะ ธรรมเป็นที่ละฉันทราคะในรูป ส่วนเวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณก็มีนัยเช่นเดียวกัน ส่วนการเพ่งพินิจขันธ์

เหตุปัจจัยของรูปนามได้ชัดเจน หายใจออก-เข้า จิตตั้งมั่นก็รู้ หายใจออก-เข้า จักเปลื้องจิตก็รู้ ตามนัยแห่งจิตตานุวิปัสสนา จตุกกะที่ 4 ตั้งแต่ข้อ 13–16 ได้แก่ มีสติหายใจออก-เข้า พิจารณาเห็นความไม่เที่ยง ความเป็นทุกข์ ความเป็นอนัตตาในขันธ์ทั้ง 5 รู้แจ้งธรรม

กายิกทุกข์ เป็นต้น และขันธ์ 5 คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ ว่าไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา แล้วเสด็จกลับไปยังที่ประทับ ต่อมาพระวักกลิก็ฆ่าตัวตายพร้อมกับการบรรลุอรหันต์ และพร้อมกับการดับจิตนั่นเอง

ยินดี-ยินร้ายที่กำลังเกิดและดับทุกขณะ เวทนานี้ล้วนตกอยู่ในไตรลักษณ์ คือความไม่เที่ยง ความเป็นทุกข์ และอนัตตา และพิจารณาว่า ความยินดีในเวทนาเป็นเหตุปัจจัยให้เกิดภพชาติไม่มีที่สิ้นสุด น้อมจิตไปสู่การดับความยินดีในเวทนา เมื่อจิตรู้แจ้งความไร้สาระของเวทนาก็